گواتر

گواتر که در اصطلاح عامیانه غم باد هم نام دارد نوعی بیماری است که در آن غده تیروئید بیش از اندازه بزرگ  شده و در بلع اختلال ایجاد می کند. از آنجائی که ابتلا به بیماری گواتر مستلزم این نیست که غده تیروئید دچار مشکل شده ، بلکه گواتر می تواند در غده تیروئید رخ دهد که هورمون بیش از اندازه تولید کند (پرکاری) یا هورمون خیلی کم تولید کند (کم کاری) و یا حتی هورمون به اندازه تولید کند . در نتیجه گواتر نشان دهنده این است که وضعیتی وجود دارد که باعث رشد غیرطبیعی غده تیروئید می شود.

گواتر چیست ؟

بیماری گواتر در غده پروانه ای شکل تیروئید رخ می دهد و باعث رشد غیرطبیعی آن می شود. این غده در قسمت جلو و پایین گردن قرار دارد که وظیفه تولید هورمونهای تیروئید را دارد که در خون ترشح شده و به بافت های بدن منتقل می شود. و در ادامه باعث کنترل متابولیسم و سوخت و ساز بدن ، حفظ مقدار کلسیم در خون ، کمک به مصرف انرژی ، گرم ماندن ، کمک به عملکرد قسمتهای مختلف بدن نظیر مغز و قلب و ... می گردد.

دلایل ایجاد گواتر :

بیماری گواتر دلایل متعددی داشته و بیشتر در نوجوانان ، به ویژه دختران به چشم می خورد. عموماً این بیماری بر اثر کمبود ید در بدن پدیدار می شود. بر این اساس بیماری گواتر به 3 نوع ساده ، کم کار و پرکار دسته بندی شده و شایع ترین آن گواتر ساده می باشد که دارای علائم بزرگ شدن تیروئید بدون تغییر در میزان هورمونهای تیروئید می باشد.

از شایعترین علل ایجاد گواتر ، کمبود ید است که سالها پیش در ایالات متحده به چشم می خورد ، اما با کنترل میزان شیوع آن کم شده است. از آنجا که تیروئید برای تولید هورمون به ید نیاز دارد ، لذا در صورتی که غده تیروئید ، ید کافی نداشته باشد ، در تولید هورمون دچار مشکل می شود و فرد به کم کاری تیروئید مبتلا می شود. در نتیجه ، مغز سیگنال هورمون محرک TSH را به تیروئید می فرستد که تولید هورمون تیروئید و افزایش سایز غده تیروئید را تحریک می کند و در نهایت بیماری گواتر ایجاد می شود. در نتیجه در مناطقی که کمبود ید شایع باشد ، بیماری گواتر بیشتر رواج می یابد.

دلیل شایع دیگر در امریکا ، تیروئیدیت هاشیموتو است که بیماری خودایمنی که سیستم امینی بدن ، غده تیروئید را تخریب می کند. لذا با تخریب غده تیروئید ، هورمون کافی تولید نشده و با تحریک هورمون محرک TSH توسط غده هیپوفیز مغز ، رشد تیروئید بیشتر شده و گواتر شکل می گیرد. همچنین از دلایل دیگر می توان به بیماری گریوز اشاره کرد که در آن سیستم ایمنی فرد با تولید پروتئینی به نام ایمونوگلوبین تحریک کننده تیروئید TSI تولید کرده و مانند TSH باعث تحریک تیروئید برای رشد بیشتر می گردد و در نتیجه بیماری گواتر شکل می گیرد که همراه با افزایش تولید هورمون تیروئید یعنی همان پرکاری تیروئید می باشد.

دلیل شایع دیگر ، گواتر مولتی ندولار بوده که در آن فرد یک یا چند گره ( توده جامد یا پر از مایع به نام ندول ) در تیروئید دارند که باعث بزرگ شدن تیروئید شده ، بطوریکه در معاینه فیزیکی این گره ها قابل لمس می باشد. البته در مراحل اولیه این بیماری ، امکان این وجود دارد که تیروئید هنوز بزرگ نشده باشد و علت آن نیز برخلاف گواترهای دیگر به درستی شناسایی نشده است.

علائم بیماری گواتر :

علائم موجود در این بیماری به نوع و اندازه گواتر بستگی دارد و در همگان علامت دار نیست اما از علائم شایع آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

* تورم در پایه گردن که هنگام بلند کردن گردن کاملا مشهود است.

* احساس تنگی در گلو ، مشکل در بلع ، دشواری در تنفس ، سرفه ، گرفتگی صدا ، تورم رگها در قسمت گردن

* در بعضی افراد تورم گواتر خفیف بوده و علائم خفیف تری را ایجاد می کند که با درمان به موقع قابل کنترل هستند علائم آن شامل تغییر بسیار اندک و کم در صدا ، سرفه های خفیف و اندکی فشار در ناحیه گلو می باشد.

گواتر پرکار :

گواتر پر کار در اثر پرکاری غده تیروئید ، بیش از حد نیاز بدن به وجود می آید و یکی از دلایل ابتلا به گواتر، پرکاری تیروئید است . اختلال در روند طبیعی غده تیروئید معمولا بیماری گریوز است (گریوز یک نوع اختلال خود ایمنی است که با تولید آنتی بادی ، گیرنده های TSHرا پیوسته تحریک میکند که نتیجه آن بزرگ شدن غده تیروئید است). در این بیماری سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله میکند . گواتر پر کار به متابولیسم طبیعی بدن سرعت بخشیده و می تواند علائم بدی را برای بیمار به وجود آورد .

از علائم گواتر پرکار می توان به موارد زیر اشاره کرد :

احساس اضطراب و عصبی بودن ، ضعف و خستگی ، تورم در قاعده گردن ، تپش قلب ، لرزش دست  ، مشکل در خواب ، موهای نازک و شکننده ، تغییر در چرخه قاعدگی بانوان

گواتر کم کار

در گواتر کم کار برخلاف گواتر پر کار ، غده تیروئید به اندازه کافی هورمون ترشح نمی کند . در اثر عدم تولید هورمون کافی برای بدن ، متابولیسم کند شده و انرژی فرد کاهش می یابد .

از علائم گواتر کم کار می توان به موارد زیر اشاره کرد :

یبوست ، افسردگی ، ریزش مو، کلسترول بالا، صدای خشن ، درد مفاصل ، تورم غده تیروئید ، افزایش وزن

تشخیص بیماری گواتر

برای تشخیص بیماری پزشک در درجه اول معاینات فیزیکی را انجام  می دهد.  در درجه های بعدی برای تشخیص دقیق تر موارد زیر را تجویز می کند :

آزمایش هورمونی : اندازه گیری سطح هورمونها با انجام آزمایش خون نشان می دهد که غده تیروئید بیمار چگونه کار می کند .

آزمایش آنتی بادی : با انجام آزمایش خون آنتی بادی های غیر طبیعی را اندازه گیری می کنند .

سونوگرافی : با انجام سونوگرافی پزشک قادر به مشاهده غده تیروئید خواهد بود تا از وجود گره در تیروئید مطلع شود .

اسکن تیروئید : با کمک اسکن می توان از اندازه و عملکرد تیروئید مطلع شد.

 در صورت بزرگ بودن گواتر یا فشار به قفسه سینه پزشک MRI یا CT Scan تجویز می شود .

بیوپسی: این آزمایش با وارد کردن سوزن در غده تیروئید جهت نمونه برداری از آن انجام شده تا بافت یا مایع بدست آمده مورد آزمایش قرار گیرد .

معرفی یک نرم افزار برای مشاهده تصاویر رادیولوژی و ام آر آی :

از آنجا که برای تشخیص بیماری ها از جمله گواتر باید پس از تصویربرداری از بیمار ، تصاویر رادیولوژی به پزشک ارائه شود که یکی از راه ها چاپ بر روی فیلم رادیولوژی است که از گذشته تا به امروز در حال انجام است ، اما جهت بهینه سازی هزینه های مراکز تصویر برداری پزشکی و به منظور رفع مشکلات فیلم رادیولوژی و کلیشه های کاغذی ، نرم افزاری با مضمون فیلم رادیولوژی PPQ طراحی شده که با بهره گیری از QR Code می تواند در راستای تشخیص بیماری ها به دلیل کیفیت بالای تصاویر رادیولوژی ، سی تی اسکن و ام آر آی بیمار کمک کننده باشد و از اتلاف وقت پزشکان جلوگیری کند. بدین معنا که به منظور مشاهده تصاویر رادیولوژی ، سی تی اسکن و یا ام آر آی بیمار بجای چاپ تصاویر بر روی فیلم رادیولوژی از نرم افزار جایگزین فیلم رادیولوژی PPQ استفاده می شود که تصاویر بیمار را در گوشی موبایل و تبلت و کامپیوتر بصورت تحت وب با کیفیت بالا قابل نمایش می سازد.

درمان گواتر

با توجه به پیشرفت بیماری درمان مناسب برای بیمار تجویز می شود که از جمله درمان با داروهایی مانند آسپرین یا کورتیکواستروئید ، لووتیروکسین ، متی مازول ، جراحی ، ید رادیواکتیو ، رژیم خانگی حاوی ید می باشد.

برای کنترل و درمان بیماری گواتر می توان از درمان های خانگی هم بهره برد. بعنوان مثال مواد غذایی ید دار همچون نمک ید دار ، کلم پیچ ، ماهی تن ، تخم مرغ ، غذاهای دریایی ، میگو ، بوقلمون ، شیر گاو ، لوبیا ، سیب زمینی پخته با پوست ، ماست طبیعی و زغال اخته را در برنامه غذایی خود قرار دهید. اما قبل از هر گونه افزایش مصرف ید در رژیم غذایی با پزشک مشورت کنید تا بیش از حد به بدنتان ید نرسانید ، چرا که افزایش ید نیز خود مستلزم گواتر می شود.

عوامل افزایش احتمال ابتلا به گواتر چیست ؟

از عوامل خطر ابتلا به گواتر می توان به سن ، جنسیت ، کمبود ید ، ارثی بودن ، مصرف داروهای سرکوب کننده ایمنی به مدت طولانی ، دوران بارداری و یائسگی و انجام خدمات پاراکلینیک اشاره کرد. با توجه به اینکه گواتر ممکنست در هر سنی بروز یابد ، اما در افراد بالای 40 سال بیشتر مشاهده می شود و در بانوان بیشتر از آقایان رخ می دهد. همچنین افرادی که در خانواده خود سابقه گواتر و یا بیماری های خود ایمنی دارند ، بیشتر از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به گواتر می باشند. افزون بر این انجام خدمات پاراکلینیک همچون تصویربرداری گاما اسکن که فرد را در معرض پرتوهای رادیواکتیو قرار می دهد نیز می تواند احتمال ابتلا به گواتر را افزایش دهد.

نرم افزار پزشکی سپاس 92

اینستاگرام : https://instagram.com/sepas92