بیماری کبد چرب
بیماری کبد چرب یکی از شایع ترین بیماری های کبدی است که حدود 25% افراد را درگیر کرده است و مطالعات نشان داده که این بیماری با چاقی ، دیابت نوع 2 ، مصرف الکل و دیگر اختلالاتی که در برابر انسولین مقاوم هستند، مرتبط می باشد و در صورتی که بیماری کبد چرب به درستی درمان نشود ، می تواند باعث بروز بیماری های جدی کبدی و دیگر مشکلات در سلامتی بدن تبدیل شود. از آنجا که پیشگیری همیشه بهتر از درمان است ، با کنترل وزن خود ، ورزش کردن ، عدم مصرف الکل ، تغذیه سالم و مصرف سبزیجات و میوه های تازه و ... می توان در پیشگیری از بیماری کبد چرب گام مهمی نهاد.
بیماری کبد چرب
کبد یکی از مهمترین اعضای بدن بوده که وظیفه ای چون سم زدایی داروها ، دفع محصولات اضافی که از تخریب و نوسازی گلبولهای قرمز خون به صورت صفرا شکل گرفته ، ذخیره قند به صورت گیلکوژن ، همچنین تولید فاکتوهای انعقاد خون و تنظیم سوخت و ساز قند و چربی در بدن دارد. ازین رو نقش کبد در جذب چربی و دفاع از بدن در برابر میکروب و سموم مواد غذایی نیز بسیار مهم است. از آنجا که وجود مقدار کمی چربی در سلول های کبدی نرمال است ، اما اگر مقدار چربی انباشته شده در کبد ، افزایش پیدا کند و مقدار آن بیش از 5 درصد باشد ، فرد مبتلا به کبد چرب می شود که بیماری کبد چرب نوعی التهاب در بدن است.
با افزایش میزان افراد دارای اضافه وزن در جامعه خصوصاً پس از پاندمی کرونا ، بیماری کبد چرب در جوامع افزایش پیدا کرده است که می تواند در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع به سیروز کبدی که پیشرفته و غیرقابل برگشت بوده، تبدیل شود.
عوامل ایجاد کننده بیماری کبد چرب:
* اضافه وزن و چربی انباشته شده دور شکم : اضافه وزن و چاقی ، می تواند چربی انباشته شده در کبد را تقویت کند و بیماری کبد چرب ایجاد کند که در این بین وجود چربی احشایی بیشتر در اطراف شکم و کمر هم باعث ایجاد این بیماری است و اینگونه افراد شکل بدنی همانند سیب دارند ، اگرچه ممکنست وزن نرمال داشته باشند. چنانچه تحقیقات نشان می دهند که 30 تا 90 درصد از بزرگسالانی که دچار اضافه وزن هستند ، درگیر بیماری کبد چرب می شوند و البته اضافه وزن در دوران کودکی نیز خطر مبتلا شدن به این بیماری را تشدید می کند.
* مقاومت به انسولین : در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 ، که مقاومت بالا به انسولین دارند و سطح انسولین در خون آنها بالا می باشد ، ذخیره چربی افزایش یافته و عاملی برای ایجاد بیماری کبد چرب می شود. لازم به توضیح است که بیماریهای دیگر که بر مقاومت بدن به انسولین تاثیر می گذارد ، نظیر سندرم تخمدان پلی کیستیک ، همراه با افزایش هورمون های مردانه و اختلالات تخمک گذاری و البته بالا بودن انسولین می باشد و از آنجا که انسولین نقش مهمی در این بیماری دارد ، بالا بودن میزان آن در خون به مقاومت بدن به انسولین منجر شده و در نتیجه در ایجاد بیماری دیابت نوع 2 ، افزایش چربی خون و بیماری کبد چرب و گرفتگی عروق و بیماری قلبی و عروقی تاثیر می گذارد.
* استفاده زیاد از کربوهیدراتهای تصفیه شده: استفاده مکرر از کربوهیدرات های تصفیه شده باعث انباشته شدن چربی در کبد می شود و در نتیجه افرادی دچار اضافه وزن یا مقاوم به انسولین باید توجه بیشتری به این موضوع داشته باشند. از انواع مواد غذایی که دارای کربوهیدرات تصفیه شده هستند شامل : برنج سفید ، ماکارونی ، کیک ها ، انواع بیسکوییت ، شیرینی ها ، نان ساندویچی و ...
* مصرف نوشابه ها : نوشابه های شیرین همچنین نوشابه های انرژی زا مملو از فروکتوز هستند که باعث افزایش چربی کبد در کودکان و افراد بزرگسال شده و منجر به بیماری کبد چرب می گردد.
از موارد دیگری که بر ایجاد بیماری کبد چرب تاثیر گذار است ، نظیر کم کاری تیروئید ، فشار خون بالا ، کلسترول بالا ، ابتلا به سندروم متابولیک که ترکیبی از بیماری دیابت و فشار خون بالا و چاقی و افزایش وزن است ، افراد بالای 50 سال ، در معرض آلودگی هوا بودن و ... می باشد.
علائم کبد چرب چیست؟
در بسیاری از بیماران ، کبد چرب بدون علامت است و بیمار را متوجه علامت خاصی نمی کند ، اما برخی افراد متوجه علائمی همچون حس خستگی ، ناراحتی یا درد در سمت راست بالای شکم خود می شوند. همچنین بیماری کبد چرب در برخی افراد باعث بروز زخم کبدی یا همان فیبروز کبدی شده و فیبروز شدید کبدی به سیروز کبدی معروف است که علائمی همچون موارد زیر دارد :
- بی اشتهایی
- کاهش وزن
- ضعف و خستگی
- خارش پوست
- خونریزی از بینی
- زردی چشم و پوست
- درد در ناحیه شکم
- تورم پاها
- تورم در ناحیه شکم
- بزرگ شدن پستان در آقایان
- احساس گیجی
انواع بیماری کبد چرب :
بیماری کبد چرب شامل 4 گرید است که در هریک از این گریدها شرایط متفاوتی برای بیمار به وجود می آید و هرچه عدد گریدها بالاتر رود اوضاع کبد وخیم تر خواهد شد. این بیماری طی گذشت سالها گسترش یافته و در صورت عدم پیگیری ، ممکن است بسیار خطرناک شود ، چرا که نقش کبد ، متابولیسم بدن و ساخت مواد مختلف در بدن است و اگر در اثر بیماری کبدی مختل شود به سایر نقاط بدن نیز آسیب می رساند.
کبد چرب گرید1 : کبد چرب گرید 1 ، ساده ترین نوع بیماری کبد چرب است که هیچ علائمی نداشته و همراه با تجمع حد زیادی از چربی در سلولهای کبدی است که در آزمایش نشان داده می شود و با رژیم غذایی و ورزش قابل درمان است و در چکاپ های سالیانه قابل تشخیص است. بدین لحاظ مصرف الکل و داروهایی که عوارض جانبی در ارتباط با کبد دارند ، عامل اصلی به وجود آمدن بیماری کبد چرب گرید 1 هستند.
کبد چرب گرید 2: در بیماری کبد چرب گرید 2 ، کبد ملتهب می شود و درمان باید حتماً تحت نظر پزشک صورت پذیرد و بیمار باید رژیم غذایی منظم و اصولی را رعایت کند و علائم این بیماری شامل خستگی ، بی حالی ، تهوع ، کاهش وزن ، بی اشتهایی ، زرد شدن چشم ها ، ورم پا و شکم ، خارش پوست و سردرگمی ذهنی می باشد.
کبد چرب گرید 3 ( فیبروز کبدی ) : گرید 3 از بیماری کبد چرب به فیبروز کبدی معروف است که در آن التهاب مداوم باعث ایجاد بافت اسکار در اطراف کبد و عروق خونی مجاور کبد می شود ، اما کبد همچنان قادر به عملکرد طبیعی می باشد. در این نوع بیماری کبد چرب ، نه تنها فرد باید تغییر سبک زندگی بدهد ، بلکه داروهای خاصی که پزشک تجویز می کند ، مصرف کرده و تحت نظر پزشک باشد. نظر به اینکه کبد چرب گرید 3 جدی ترین حالت بیماری کبد چرب است ، سلامت فرد را به خطر می اندازد و علائم به خوبی در این گرید نمایان می شود و دیواره کبد و بافت آن در این گرید درگیر هستند. همچنین تجمع چربی کبد در این گرید به شدت بالاست که باعث التهاب کبدی در این مرحله از بیماری می شود.
کبد چرب گرید 4 ( سیروز کبدی ) :
بیماری کبد چرب گرید 4 معروف به سیروز کبدی بوده که سیروز به معنای نارسایی است و شدیدترین نوع بیماری کبد چرب است ، بدین معنی که کبد در وضعیتی است که خون رسانی و متابولیسم بدن به درستی در آن اتفاق نمی افتد و کبد منقبض شده و زخم و توده ایجاد می گردد. لازم به ذکر است که این آسیب به کبد دائمی است و منجر به نارسایی کبد و حتی سرطان کبد می گردد. این بیماری دارای علائمی همچون کاهش اشتها ، خونریزی بینی ، زردی ، کاهش وزن ، بی اشتهایی ، خارش پوست ، ضعف ، گیجی ، ناتوانی جنسی و... بوده و در چنین شرایطی فرد مجبور به پیوند کبدی می شود.
البته قابل ذکر است که ممکنست سالهای سال طول بکشد تا فیبروز کبدی یا گرید 3 و یا سیروز کبدی یا همان گرید 4 از بیماری کبد چرب شکل بگیرد و در این میان ایجاد تغییر در سبک زندگی به منظور جلوگیری از بدتر شدن وضعیت کبد بسیار مهم و اساسی است.
عوارض بیماری کبد چرب :
1: کبد بزرگتر از حد معمول : اغلب زمانی که کبد بزرگ می شود ، علائمی ندارد اما ممکن است در سمت راست بالای شکم احساس درد وجود داشته باشد.
2: هپاتیت الکلی : تورمی در کبد ایجاد می گردد که باعث حالت تهوع ، تب ، استفراغ ، درد شکم و یرقان ( رنگ پوست و چشم مایل به زرد می شود ) می شود.
3: سیروز الکلی : تجمع بافت اسکار در کبد است که می تواند علائمی مانند هپاتیت الکلی ، فشار خون بالا ، خونریزی در بدن ، نارسایی کبد ( که می تواند کشنده باشد ) داشته باشد.
تشخیص بیماری کبد چرب :
در ابتدا پزشک با طرح سوالاتی درباره سوابق دارویی ، سوابق خانوادگی ابتلا به کبد چرب ، مصرف الکل ، تغییرات بدنی و ... از شما می پرسد ، همچنین از علائمی که جدیداً با آن دست و پنجه نرم می کنید که پیش تر نداشتید ، همچون کم اشتهایی ، خستگی و ... هم سوال پرسیده می شود. در ادامه معاینه فیزیکی توسط پزشک انجام می شود که در آن پزشک با لمس و ایجاد فشار در ناحیه کبد ، در صورت التهاب و بزرگ شدن کبد ، متوجه آن خواهد شد ، مگر در صورت التهاب کبد بدون بزرگ شدن کبد. در مرحله بعد ، پزشک با تجویز آزمایش خون و سنجیدن معیارهای آنزیم های کبدی می تواند به این اختلال کبد چرب پی ببرد. در آزمایشگاه افزایش آنزیم های ALT , AST در خون شما اندازه گیری شده و بالا بودن این آنزیم ها نشان از التهاب کبدی داشته که کبد چرب نیز از علت های مربوط به التهاب کبد می باشد.
در صورت تایید التهاب در آزمایش ، پزشک از روش دیگری برای تشخیص التهاب کبد استفاده می کند و آن روش تصویربرداری پزشکی نظیر سونوگرافی ، سی تی اسکن ، فیبرواسکن ( الاستوگرافی کبد ) و MRI از کبد تجویر می شود که همگی می توانند در تشخیص علت التهاب ، کبد چرب و گریدهای آن کمک کننده باشند.
معرفی یک نرم افزار : پزشک برای مشاهده تصاویر MRI, CT scan بیمار با وضوح و دقت بالا می تواند از نرم افزار حذف فیلم رادیولوژی PPQ استفاده کند و تنها با اسکن کردن بارکد دو بعدی ، تصاویر بیمار که به صورت کارت حاوی بارکد دوبعدی از مرکز رادیولوژی داده می شود ، به راحتی می توان ، با تنها با داشتن یک گوشی و اتصال به اینترنت ، تصاویر را بوسیله نرم افزار حذف فیلم رادیولوژی مشاهده کرد تا بتوان با کیفیت بالا به تشخیص و درمان بیماری ها از جمله بیماری کبد چرب پرداخت.
و در نهایت بیوپسی کبد تجویز می شود که بهترین روش برای تعیین نوع بیماری و شدت آن بوده و در زمانی که روشهای دیگر پاسخ مناسبی در تشخیص بیماری نمی دهد ، می تواند مفید فایده واقع شود. در این روش پزشک با استفاده از سوزن ، پس از بی حس کردن ، قسمت کوچکی از بافت کبد را جدا کرده و نمونه به آزمایشگاه برای تشخیص پاتولوژیک فرستاده می شود.
درمان بیماری کبد چرب :
کاهش وزن و تغییر سبک زندگی بهترین راهکار برای درمان کبد چرب است و رژیم غذایی مناسب نظیر استفاده از میوه ها ، سبزیجات ، ماهی و غذاهای پر از فیبر و پرهیز در استفاده از نمک ، قندها ، چربی های اشباع و کربوهیدرات ها می تواند کمک کننده باشد. البته در کنار رژیم غذایی مناسب ، ورزش کردن و عدم مصرف الکل ( در بیماران کبد چرب الکلی ) برای بهبود حال بیماران کبد چرب توصیه می شود. همچنین داروهای تجویز شده توسط پزشک یک راه حل دیگر درمانی برای این بیماری است ، کما اینکه جراحی های مختلف برای کاهش وزن نیز در صورت لزوم می تواند مثمر ثمر واقع شود.
نرم افزار پزشکی سپاس92
اینستاگرام : https://instagram.com/sepas92
