پوکی استخوان

بیماری پوکی استخوان شناخته شده ترین بیماری متابولیک استخوان است و هنگامی رخ می دهد که استخوان جدید نتواند استخوان های تخریب شده را ترمیم کند. با پوکی استخوان استحکام استخوان ها کم شده و درصد شکنندگی استخوان بالا می رود و حتی این بیماری گاهی افراد جوان تر را هم درگیر می کند. از سوی دیگر بیماری پوکی استخوان در ابتدا فاقد علامت است تا وقتی که استخوان دچار شکستگی شود و سپس پیشرفت تدریجی دارد. پوکی استخوان معمولا در استخوان های ستون مهره و لگن و ران بیشتر مشاهده می شود ، ولی به طور کل در  استخوان های دیگر هم امکان دارد رخ دهد.

پوکی استخوان چیست ؟

استخوان ها بافت محکمی هستند که شبیه به لانه زنبور مملو از سوراخ های ریز می باشند. جالب است بدانید که استخوان همواره در حال تجزیه و تولید بافت خود می باشد. اما با افزایش سن این ساخت و ساز و سوراخ های ریز کم شده و با کاهش جذب کلسیم در بدن ، دیگر استخوان بافت سفتی نداشته و حالت اسفنجی پیدا کرده و در نهایت لایه بیرونی استخوان نازک می گردد که به آن کم شدن تراکم استخوان یا پوکی استخوان گفته می شود. لازم به ذکر است که مقدار تراکم استخوان در دوران جوانی رابطه مستقیمی با ابتلا به پوکی استخوان در سنین بالا دارد و البته مقدار توده و تراکم استخوانی تا حدی ارثی است و مرتبط با نژاد فرد است.

همچنین پوکی استخوان در زنان ممکن است قبل از سنین یائسگی شروع شود و شکستگی های ناشی از آن در سنین بالا تر رخ می دهد. افزون بر این زنان یائسه بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند چرا که سطح استروژن در آنها کاهش یافته است و شکستگی لگن شایع ترین نوع شکستگی در این بیماری است که بیشتر در زنان اتفاق می افتد. از علل پوکی استخوان می توان به افزایش سن ، عامل ژنتیکی ، مصرف مواد مخدر و الکل ، نداشتن تحرک کافی ، کمبود پروتئین و ویتامین دی و کلسیم ، بیماری دیابت ، پرکاری تیروئید و... اشاره داشت.

عوامل تاثیر گذار روی پوکی استخوان :

برخی از خطرات غیر قابل جلوگیری و تغییر است مثل:

جنسیت : درصد ابتلا به پوکی استخوان در زنان بیشتر از مردان است.

سن: افزایش سن رابطه مستقیمی با خطر ابتلا به این بیماری دارد.

نژاد : معمولا آسیایی ها و سفید پوست ها بیشتر در معرض خطر هستند.

ارثی بودن : داشتن والدین و یا خواهر یا برادر با پوکی استخوان شما را بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری قرار می دهد .

مصرف برخی داروها : مصرف داروهایی نظیر کورتون ، فورزماید ، هپارین ، لووتیروکسین و فنیتوئین در درازمدت باعث بیماری پوکی استخوان می شوند.

ابتلا به برخی بیماریها : ابتلا به بیماری پرکاری تیروئید ، آرتریت روماتوئید ، کم کاری غدد جنسی ، دیابت و بیماری کوشینگ باعث می شود تا فرد بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار گیرد.

سطح هورمونها : کمبود هورمون خاص در بدن مثل هورمونهای جنسی که کاهش آن باعث ضعیف شدن استخوان می شود نظیر کم شدن استروژن در بانوان در زمان یائسگی یکی از مهمترین عوامل بروز پوکی استخوان است و یا هورمون تستوسترون در آقایان که با افزایش سن به تدریج کم می شود. از سوی دیگر بالا بودن هورمون تیروئید می تواند به تخریب استخوان ها کمک کند ، بنابراین اگر تیروئید پرکار دارید یا از داروی تیروئید استفاده می کنید در خطر ابتلا به بیماری پوکی استخوان هستید. از طرفی پروسه درمان سرطان پروستات باعث کاهش سطح تستوسترون در آقایان و پروسه درمان سرطان سینه در بانوان باعث کاهش استروژن می شود که سرعت تخریب استخوان ها را افزایش می دهد.

لازم به توضیح است که بیماری پوکی استخوان در بانوان پس از دوران یائسگی بسیار شایع است ، به دلیل اینکه در این دوران سطح هورمون استروژن فرد بسیار پایین می آید و همچنین بدن با کمبود مواد معدنی همچون پروتئین ، کلسیم و ویتامین D روبرو می گردد. ازین رو با کمبود مواد معدنی در بدن ، این کمبود در بدن از طریق استخوانها جبران شده و به مرور و در طولانی مدت باعث فقر مواد معدنی در استخوان ها و در نهایت پوکی استخوان می شود. همچنین از جمله مواردی که به پوکی استخوان در بانوان یائسه دامن می زند ، مصرف دخانیات می باشد.

از عوامل دیگر ابتلا به بیماری پوکی استخوان می توان به کم تحرکی ، BMI یا شاخص توده بدنی کمتر از 19 در دوران جوانی و کمبود وزن بیش از 10 درصد نسبت به وزن دوره جوانی و اعتیاد به الکل اشاره کرد.

پوکی استخوان در چه کسانی بیشتر دیده می شود ؟

خطر ابتلا به بیماری پوکی استخوان در افرادی که تحرک کمتری دارند بیشتر از افرادی است که فعال هستند به این دلیل که ورزش ، دویدن ، وزنه برداری و ... برای بدن و استخوان ها مفید است. همچنین افرادی که بیماری های زمینه ای دارند مانند التهاب روده ، سرطان ، روماتیسم مفصلی ، لوپوس ، بیماری کبد یا کلیه دارند ، خطر ابتلا به پوکی استخوان در آنها بیشتر است .

علائم پوکی استخوان :

پوکی استخوان یک بیماری خاموش است و علائم و نشانه ای همانند دیگر بیماری ها ندارد فقط با ایجاد شکستگی علامت آن پیدا می شود که این شکستگی ها اغلب در موارد بسیار معمولی و با کمترین ضربه رخ می دهند که در فرد عادی این مشکل پیش نمی آید ، همچون شکستگی در ناحیه لگن که معمولا بعد از ضربه یا افتادن رخ می دهد ، اما دیگر شکستگی های مهره ای بدون علامت هستند و ممکن است با بلند کردن یک جسم یا خم شدن و یا حتی عطسه کردن رخ دهد. لازم به ذکر است که شکستگی در لگن وخیم ترین علائم پوکی استخوان است و حتی در برخی از موارد  باعث مرگ فرد می شود .

چگونه پوکی استخوان را تشخیص دهیم ؟

برای تشخیص این موضوع کافی است آزمایش سنجش تراکم استخوان انجام دهید . در این روش که بهترین روش تشخیص پوکی استخوان است ، دستگاهی که از اشعه ایکس بهره می گیرد استفاده می شود و میزان ماده معدنی در استخوان ها را اندازه گیری می کند.  این آزمایش به صورت تصویربرداری بوده و بدون درد است . البته گاهی پوکی استخوان در یک رادیوگرافی ساده نیز قابل تشخیص است و زمانی نشان داده می شود که بیش از 30 درصد تراکم استخوان از بین رفته باشد و در مقایسه با سنجش تراکم استخوان DXA ابزار دقیقی نخواهد بود.

در این راستا جدیدترین نرم افزاری که برای مشاهده تصاویر رادیولوژی بیماران ابداع شده است ، نرم افزار فیلم رادیولوژی PPQ  و جایگزین چاپ کلیشه و فیلم رادیولوژی ابداع شده است که مخصوص مراکز رادیولوژی بوده و در آن از بارکد دوبعدی برای تماشای تصاویر رادیولوژی با کیفیت اصلی و حجم کم استفاده می شود. مهم ترین مزیت آن برای مراکز رادیولوژی این است که با استفاده از آن می توانید هزینه های مربوط به تهیه فیلم و کلیشه ها را کاهش داده و زین پس تصاویر رادیولوژی بیمار را با اسکن بارکد مربوطه تماشا  کنید و از فواید آن برای بیمار و پزشک ، دسترسی به تصاویر با کیفیت و تشخیص و درمان درست می باشد.

آیا پوکی استخوان درمان دارد ؟

پوکی استخوان درمان قطعی ندارد و تنها از طریق دارودرمانی ، تغییر در سبک زندگی نظیر ورزش کردن و رعایت رژیم غذایی مناسب کنترل می شود و پزشکان تنها داروهایی برای پیشگیری از شدیدتر شدن این بیماری تجویز می کنند که از جمله داروهایی که پزشکان ارتوپد برای پوکی استخوان تجویز می کنند ، آلندرونات ، ایباندرونات ، فسفونات‌  و زولدرونیک اسید می باشد. در عین حالیکه با مصرف این داروها استخوان ها به صورت اولیه برنمی گردند ، اما باعث می شوند که بیمار به شرایط بدتری دچار نشود و با تشکیل و تقویت استخوان ، فرایند تشکیل استخوان ها را بهبود می بخشد تا تراکم استخوان افزایش یابد.

رژیم غذایی فرد مبتلا به پوکی استخوان باید حاوی کلسیم و ویتامین دی فراوان ، منیزینم ، پروتئین ، ویتامین K  و زینک یا روی به منظور حفظ سلامت استخوان ها باشد و از طرفی مصرف ویتامین دی به جذب بهتر کلسیم کمک می کند. از جمله مواد غذایی دارای ویتامین D و کلسیم می توان لبنیات و ماهی های چرب همچون سالمون و ساردین را نام برد که البته مصرف ویتامین D به صورت قرص هم کمک کننده است. از طرف دیگر ورزش کردن و فعالیت بدنی باعث بهبود قابل توجه علائم پوکی استخوان می گردد ، چرا که بدن انسان بسیار دینامیک و پویا بوده و وضعیت خود با حرکات ورزشی وفق می دهد که باعث افزایش تراکم استخوانی می گردد.

پیشگیری از پوکی استخوان :

گذشته از اینکه پوکی استخوان یک بیماری ارثی بوده و عوامل دیگری هم بر آن موثر است ، اما با رعایت موارد زیر می توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد : ورزش کردن ، فعالیت بدنی منظم ، ماساژ درمانی ، داشتن تغذیه مناسب ، متناسب نگه داشتن وزن بدن ، مصرف مکمل ها و ویتامین های مورد نیاز استخوان نظیر کلسیم و ویتامین D ، ترک سیگار و ....

نرم افزار پزشکی سپاس 92

اینستاگرام : https://instagram.com/sepas92