از دست دادن بینایی و دیابت

شمار مبتلایان به دیابت در جهان از مرز 400 میلیون گذشت که سهم ایران بیش از 8 میلیون دیابتی می باشد. بر این اساس تغذیه ناسالم و کاهش فعالیت جسمانی از مهمترین دلایل ابتلای افراد به دیابت می باشد که با اصلاح تغذیه و افزایش فعالیت جسمی می توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد. بدین لحاظ دیابت زمانی اتفاق می افتد که فرد نتواند به اندازه کافی هورمون انسولین (که از پانکراس ترشح می گردد) تولید کند که وظیفه این هورمون ، گرفتن قند از خون و هدایت به درون سلولهای بدن بوده تا به عنوان انرژی مصرف شود. از آنجائیکه در دیابتی ها هورمون انسولین کم بوده و سلول ها قند کافی از خون دریافت نمی کنند ، لذا میزان قند در خون افزایش می یابد که عوارض خاص خود را در پی دارد که یکی از آن ها آسیب به چشم و نابینایی می باشد.

رتینوپاتی دیابتی چیست ؟

بیماری رتینوپاتی دیابتی از عوارض منفی دیابت روی چشم بوده که در آن عروق خون رسان در بافت شبکیه چشم آسیب می بیند. لازم به توضیح است بافت شبکیه قسمت خلفی چشم را می پوشاند و مکانی است که نور در آن به چشم برخورد کرده و تصویر شکل می گیرد. در این خصوص ، بیماری رتینوپاتی دیابتی در ابتدا بدون علامت بوده ، اما در مراحل بالاتر منجر به نابینایی می گردد و در هر دو نوع دیابت نوع 1 و نوع 2 اتفاق می افتد. البته زمانی این عارضه رخ می دهد که دیابت طولانی تر شده و قند خون کنترل نگردد ، لذا قند بیش از اندازه در خون باعث انسداد مویرگ های شبکیه شده و خونرسانی قطع می شود. به دنبال آن چشم برای رشد رگ های خونی جدید راهی درست نمی یابد و نشت می کند. در این صورت عروق خونی متورم و دچار خونریزی شده و همه این تغییرات در آخر امر ایجاد مشکلات بینایی و یا به کل نابینایی را در پی دارد.

لازم به ذکر است رتینوپاتی دیابتی به عنوان شایع ترین علل ضعف بینایی در دیابتی ها بوده که می تواند همزمان دو چشم را درگیر کند. در این زمینه تحقیقات نشان می دهد که رتینوپاتی دیابتی در آمریکا یکی از دلایل اصلی نابینایی در بزرگسالان بوده که بیشتر از یک چهارم از افراد دیابتی را تحت تاثیر قرار می دهد و 4 درصد این موارد مبتلا به رتینوپاتی شدید می باشند.

مراحل رتینوپاتی دیابتی

رتینوپاتی دیابتی شامل چند مرحله می باشد : در مرحله اول عروق کوچک چشمی دچار تغییر شده و در نواحی کوچکی باعث تورم مناطقی از چشم می گردد که به آن نواحی میکروآنوریسم گفته می شود. در مرحله دوم عروقی که وظیفه سالم نگه داشتن شبکیه را دارند ، طی تغییراتی متورم شده و نمی توانند به درستی به شبکیه خونرسانی کنند که ازین رو اختلالاتی در بینایی بوجود می آید که به آن ماکولا گفته می شود. در مرحله سوم تعداد بیشتری از عروق خونی مسدود شده و خونرسانی در شبکیه به درستی صورت نمی گیرد که تاری دید به همراه خواهد داشت.

در نهایت پیشرفته ترین مرحله ، مرحله چهارم است که عروق خونی زیادی در شبکیه با احتمال خونریزی و ترشح بیشتر نسبت به سایر مناطق رشد کرده که باعث اسکار بافت چشم ، جدا شدن قسمت شبکیه از بافت زیرین خود و سرانجام منجر به نابینایی فرد می شود.

علائم رتینوپاتی دیابتی:

در خصوص علائم بیماری رتینوپاتی دیابتی باید بدانید که تا قبل از پیشرفت بیماری بدون نشانه بوده و در صورت شروع علائم می تواند هر یک از این موارد نظیر از دست دادن بینایی مرکزی (مورد استفاده در هنگام رانندگی و خواندن) ، تاری دید ، هاله سیاه در میدان دید ، عدم توانایی تشخیص رنگها و مشاهده نقطه های شناور در دید بعد از خونریزی چشم باشد. همچنین ادم ماکولا مرتبط با دیابت نیز می تواند با رتینوپاتی ایجاد گشته و باعث تورم شبکیه و نشت رگ های خونی کوچک در مرکز شبکیه چشم گردد که همه و همه باعث تاری دیده می شود.

چه عواملی باعث افزایش احتمال ابتلا به رتینوپاتی دیابتی می گردد ؟

از عوامل افزایش مبتلایان به رتینوپاتی دیابتی بعد از ابتلا به دیابت نوع 1 و یا 2 ، فشار خون بالا ، کلسترول بالا ، سن 45 سال و بالاتر ، سابقه خانوادگی ، وزن بالا ، مصرف دخانیات و باردار شدن را می توان در نظر گرفت.  در نتیجه باید این افراد خصوصاً افراد مبتلا به دیابت در کنترل بیماری خود کوشا باشند و چکاپ های مداوم را فراموش نکنند ، چرا که افراد دیابتی بیشتر از بقیه افراد در معرض احتمال ابتلا به رتینوپاتی دیابتی می باشند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد ؟

در درجه اول کنترل بیماری دیابت زیر نظر پزشک و با انجام آزمایشات قند بسیار مهم است و در درجه بعد افراد مبتلا به دیابت ، باید سالانه به چشم پزشک مراجعه کنند تا با سنجش بینایی در صورت امکان ، از بروز بیماری های چشمی زودتر اطلاع حاصل کرده و به درمان بپردازند. از طرف دیگر بانوان مبتلا به دیابت در صورت باردار شدن ، حتماً برای معاینه چشم به چشم پزشکی مراجعه نمایند ، چرا که بارداری به تنهای منجر به تشدید رتینوپاتی دیابتی می گردد. از آن گذشته افرادی با کاهش بینایی ، تاری دید و یا وجود لکه های تیره در بینایی روبه رو شده اند ، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه نمایند.

تشخیص رتینوپاتی دیابتی :

برای انجام معاینات چشمی خاص نظیر گشاد شدن مردمک ، قطره هایی در چشم ریخته می شود که در اثر آن با گشاد شدن مردمک چشم ، پزشک بصورت دقیق داخل چشم را بررسی می کند و به دنبال رگ های خونی غیرطبیعی ، رشد رگ های خونی جدید و بافت های آسیب دیده ، تورم بافت شبکیه یا نشت خون و مواد چربی ، خونریزی بخش زجاجیه چشم و عصب بینایی غیرطبیعی می باشد. افزون بر این ، پزشک به بررسی میزان دید ، اندازه گیری فشار چشم و احتمال وجود آب سیاه و یا وجود احتمالی آب مروارید می پردازد. البته این قطره ها باعث تاری دید خواهند شد ، اما نگران نباشید با شستشوی چشم ها اثرات آن از بین رفته و تاری چشم رفع خواهد شد.

چه آزمایش هایی برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی انجام می شود ؟

آنژیوگرافی فلورسین : آزمایشی است که با گشاد شدن مردمک چشم ، با تصویربرداری از داخل چشم بوسیله دوربین مخصوص ، شبکیه چشم را بررسی می کند و در ابتدا ماده رنگی فلورسنت به ورید بازو تزریق می کند که در کل عروق بدن به حرکت در می آید و عروق را درخشان می کند و هنگامی که این ماده رنگی به اطراف چشم رسید ، عکسهای بیشتری از داخل چشم گرفته ی شود که این تصاویر کمک می کند تا انسداد احتمالی رگ ها ، نشت خون و مایعات از داخل چشم و یا پارگی رگ های خونی چشم را بررسی کند. لذا آنژیوگرافی فلورسئین ، عروق خونی آسیب دیده ناشی از ادم ماکولار دیابتی و رتینوپاتی دیابتی شدید را مورد مطالعه قرار می دهد.

مقطع نگاری همدوسی اپتیکی یا OCT : در این آزمایش نور لیزر مخصوص به چشم تابیده شده که بعد از عبور از لایه های مختلف چشم ، بازتاب پیدا کرده و سنسور دستگاه با آنالیز و تحلیل بازتاب نور ، لایه های مختلف چشم را بررسی می کند تا لایه های طبیعی و غیر طبیعی تشخیص داده شود و در صورت وجود ضایعه با وضوح و دقت بالا در حد میکرون بررسی شود. لازم به ذکر است که OCT به بررسی لایه های خلفی چشم نظیر شبکیه می پردازد و همچنین ضخامت شبکیه را اندازه گیری کرده تا پزشک بتواند تشخیص دهد که آیا مایعات به داخل شبکیه نفوذ کرده است ؟ که البته این آزمایش به بررسی پیشرفت مراحل درمان هم کمک بسزایی می کند.

*** با توجه به اینکه بیماری دیابت از بیماری های مهمی است که باید حتماً پزشک معالج از آن اطلاع داشته باشد. لذا در مواقع اورژانسی و رفتن به بیمارستان و مراکز اورژانس ، با وجود حال بد بیمار و عدم توانایی در بیان بیماری ، داشتن یک پرونده دیجیتال پزشکی با مشخص کردن نوع بیماری و داروی مصرفی بسیار کمک کننده است. بدین جهت  نرم افزار مطب به عنوان یک پرونده پزشکی الکترونیک ، این امکان را به شخص می دهد که تنها با زدن یک کد ملی ، سوابق پزشکی بیمار به همراه تشخیص و داروهای مصرفی به دست پزشک اورژانس برسد تا بتواند به درستی اقدامات لازم را برای بیمار انجام دهد. 

درمان رتینوپاتی دیابتی :

- تزریق دارویAnti-VEGF  : VEGF  یک پروتئین برای تحریک رشد عروق خونی جدید در چشم است که برای بیماران رتینوپاتی دیابتی ایجاد مشکل می کند. لذا داروی Anti-VEGF ساخته شد و با تزریق آن از رشد عروق خونی در چشم جلوگیری کرده و از تجمع مایع در شبکیه می کاهد.

- جراحی لیزر شبکیه (فوتوکوآگولاسیون):

لیزر به عنوان یک پرتو نور شدید و متمرکز توسط بافت های معیوب جذب می شود ، بدین صورت که پرتو لیزر روی قسمت آسیب دیده شبکیه تابیده شده و باعث بسته شدن رگهای نشت کننده می گردد که در نهایت تورم مرکز دید کم می شود. درباره این جراحی لیزری باید گفت که بسیار ساده و با قیمت مناسب بوده که توسط چشم پزشک در مطب یا کلینیک انجام می پذیرد و روند کاهش بینایی را کند می کند ، حتی در بیماران رتینوپاتی دیابتی شدید. همچنین از عوارض لیزر درمانی شبکیه می توان به حساسیت به نور ، کاهش دید در نور ، تغییر دید رنگ ، دیدن لکه های سیاه یا رنگی در میدان دید ، کاهش دید در تاریکی و ... که همگی از عوارض گذرا بوده و به مرور بهبود می یابد بجز تاری دید که می توان گفت از عوارض این جراحی لیزری نمی باشد.

- جراحی لیزر کانونی ماکولا : با استفاده از لیزر ایجاد سوختگی جزئی در ناحیه ترشح ماکولا می گردد و بعد از آن نیز از تزریق Anti-VEGF استفاده می شود.

- جراحی لیزر اسکاتر : در این جراحی با استفاده از لیزر ، دو هزار سوختگی جزئی در نقاط جدا شده شبکیه از ماکولا ایجاد شده که با کوچک کردن عروق خونی به درمان این بیماری می پردازد. در این روش نیاز به تکرار جلسات داشته و باید قبل از رشد عروق خونی جدید درمان آغاز گردد. ازانجا که این جراحی دید مرکزی را حفظ می کند اما می تواند در دید جانبی و دید شب مشکل ایجاد کند.

- تزریق داروی کورتیکواستروئید : با تزریق این دارو احتمال گلوکوم همان افزایش فشار چشم و یا کاتاراکت همان آب مروارید بالا رفته و قبل از هر اقدام باید پزشک فشار چشم را بررسی کند.

پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی:

مراجعه به چشم پزشک و انجام معاینه منظم چشم ، کنترل کردن قند خون و نیز کلسترول و فشار خون با داشتن تغذیه سالم و انجام ورزش منظم ، مصرف منظم داروها و کنترل کردن منظم قند خون با انجام آزمایشات در صورت داشتن دیابت ، اقدام درمانی به موقع در صورت ایجاد مشکل در چشم ، ترک سیگار و اقدام به موقع و مراجعه به پزشک در صورت تاری دید یا هر نوع تغییر در دید می تواند از عوامل پیشگیری کننده از بیماری رتینوپاتی دیابتی باشد.

نتایج یک تحقیق :

انجام یک تحقیق روی بیماران دیابتی نشان داد ، روش فتوکوآگولاسیون لیزری شبکیه ، می تواند روشی برای جلوگیری از کوری ناشی از دیابت باشد. البته درمان در دو چشم با هم متفاوت بوده ، اما به دلیل اینکه تنها با یک چشم نیز می توان دید ، در صورت درمان تنها یک چشم نیز با این روش ، خطر نابینایی تا 61 درصد کاهش می یابد. لذا در صورت انجام یک برنامه غربالگری ملی با این روش ، کاهش بخش قابل توجهی از نابینایی دیابتی را شاهد خواهیم بود.

آمارها نشان می دهد مراجعه منظم به پزشک برای کنترل شبکیه چشم ، تا 88 درصد از بیماران دیابتی مبتلا به رتینوپاتی دیابتی را شناسایی کرده که 87 درصد آنها قابل درمان هستند. بدین معنی که تشخیص به موقع و درمان زودهنگام در جلوگیری از نابینایی تا 56 درصد و حتی بدتر شدن بینایی کمک می کند. با توجه به یافته های یک تحقیق در انگلستان برنامه غربالگری اعم از کنترل ، تشخیص به موقع ، ارجاع برای درمان ، درمان و پیگیری بعد از آن می تواند از ابتلا 260 مورد جدید افراد دیابتی پیشگیری کرد.

کلام آخر ،

رتینوپاتی دیابتی یک مسئله مهم در سلامت عمومی جامعه بوده که عامل اصلی نابینایی در بیماران دیابتی است. نکته در اینجاست که ما نمی توانیم از آن جلوگیری کنیم ، اما با غربالگری سالانه و تشخیص به موقع می توان درمان زود هنگام ارائه کرد تا راهی برای جلوگیری از نابینایی ناشی از دیابت باشد.

معرفی نرم افزار : به منظور مشاهده تصاویر رادیولوژی و سی تی اسکن بیمار ، نرم افزاری به نام حذف فیلم رادیولوژی ابداع شده است که جایگزینی مناسب برای فیلم رادیولوژی است و علاوه بر حذف کامل فیلم از رادیولوژی ، دارای قابلیت نمایش تصاویر در گوشی موبایل و تبلت می  باشد و با قابلیت تحت وب بودن ، قابل دسترس در هر زمان و مکان می باشد و از آنجا که تصاویر را با کیفیت بالا ارائه می دهد ، به تشخیص بهتر و درمان به موقع بیماریها نظیر بیماریهای چشمی کمک می کند.

نرم افزار پزشکی سپاس 92

اینستاگرام : https://instagram.com/sepas92