تومورهای مغزی در کودکان

تومورهای مغزی با رشد غیرطبیعی بافت در مغز شکل گرفته و می توانند به مناطقی از مغز که نقش کلیدی در عملکردهای شناخت و رفتار و حفظ حیات دارند ، برخورد کرده و در کار مغز اختلال ایجاد کنند که منجر به عوارض وخیم گردند. تومورهای مغزی در کودکان هم اتفاق می افتد و انواع مختلفی داشته که همگی بالقوه خطرناک بوده و باید خیلی سریع شناسایی شود و کودک تحت درمان قرار گیرد. برخی تومورهای مغزی بدخیم و برخی دیگر خوش خیم می باشند و تفاوتشان در این است که تورموهای مغزی بدخیم حاوی سلولهای سرطانی بوده که رشد سریعی داشته و پس از جراحی امکان عود تومور وجود دارد و این در حالیست که تومورهای خوش خیم اینگونه نبوده و پس از جراحی دوباره رشد نمی کنند.

آمارها نشان می دهد سالانه حدود چهار هزار کودک و نوجوان در ایالات متحده آمریکا به تومور مغزی مبتلا می شوند که خوشبختانه بسیاری از آنان درمان موفقیت آمیز داشته و به زندگی خود با سلامت ادامه می دهند.

دلایل ایجاد تومورهای مغزی در کودکان :

با توجه به اینکه علت تومورهای مغزی اولیه ناشناخته می باشد ، اما بعضی از تومورهای مغزی اغلب جهش ژنتیکی داشته و در اثر وراثت شکل می گیرند. در کودکان ، عموماً تومورهای مغزی اولیه که در مغز یا بافت نزدیک به آن شروع به رشد می کنند ، رخ می دهد و این تومورهای مغزی اولیه در زمانی که سلولهای طبیعی در DNA خود دچار خطا یا جهش می شوند ، شکل گرفته و این جهش ها باعث می شوند تا سلولها با سرعت بیشتری رشد و تقسیم شوند و با مرگ سلولهای سالم به حیات خود ادامه می دهند. در نتیجه توده ای از سلولهای غیرطبیعی جهش یافته تشکیل می شود که تومور را تشکیل می دهند که انواع خاصی از آن ها نظیر مدولوبلاستوما یا اپاندیموما در کودکان بیشتر دیده می شود.

از عوامل خطر که بیشتر کودکان را مستعد ابتلا به تومورهای مغزی می کند ، می توان به قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی نظیر دود سیگار اشاره کرد که خود به DNA آسیب می زند. اما مغز تا حدودی در برابر بیشتر مواد سرطان زای شیمیایی که در معرض تنفس یا خوردن است ، محافظت می شود و علاوه بر این کودکان کمتر در معرض این مواد شیمیایی قرار می گیرند. اگرچه بیشتر تغییرات ژنی در DNA کودکان ارثی است ، اما گاهی بدون دلیل خارجی در داخل سلول رخ می دهد و بجز تشعشع ، عامل شناخته شده ای مرتبط با محیط زندگی پیدا نشده که به روشنی با تومورهای مغزی در کودکان مرتبط باشد.

علائم تومورهای مغزی :

علائم تومور با توجه به اندازه و محل قرار گیری تومور متفاوت بوده و در افراد به اشکال مختلف دیده می شود. به عنوان مثال رشد تومورها با افزایش فشار داخل جمجمه باعث بزرگی سر خصوصاً در نوزادان شده و همراه با علائمی همچون تحریک پذیری ، سردرد ، تشنج ، خواب آلودگی ، حالت تهوع و استفراغ ، تغییرات شخصیتی و در نهایت کما می شود. همچنین از نشانه های تومور مغزی ناحیه مخ می توان به تشنج ، مشکل در گفتار و حرکت ، تغییر در بینایی و شنوایی و تغییرات خلقی نظیر افسردگی اشاره کرد و از علائم تومورهای مغزی در مخچه نیز اشکال در بلع و تکلم ، راه رفتن و حرکات چشم و حرکات سنگین دست ها و پاها مشاهده می شود. از سوی دیگر تومورهای ساقه مغز هم شامل علائمی چون ضعف و اشکال در راه رفتن و بلع ، سفت شدن عضلات ، دوبینی ، از دست دادن قوه شنوایی و مشکل در حرکت دادن چشم و عضوهای دیگر صورت دارد.
 

انواع تومورهای مغزی در کودکان :

نوع تومور مغزی بر اساس نوع سلولی است که از آن شروع به رشد می کند و تقریباً در هر بافت یا سلولی در مغز یا نخاع می تواند ایجاد شود. برخی از تومورها تمایل دارند در قسمت خاصی از مغز یا نخاع رشد کنند و برخی دیگر در بافت های مجاور رشد می کنند و سرعت رشدشان بسیار زیاد است. بدین لحاظ تومورهای مغزی به 4 درجه از نظر میکروسکوپی تقسیم می شوند ، با این توضیح که هر چه درجه بالاتر باشد ، رشد تومور سریعتر است.

تومورهای درجه پایین I , II به کندی رشد می کنند و احتمال نفوذ به بافت های مجاور در آنها کمتر است و این در حالیست که تومورهای درجه بالا III , IV ، تمایل زیادی به رشد سریع داشته و احتمال نفوذ و رشد در بافت های مجاور در آن ها زیاد است و نیاز به درمان سریعتر و بیشتری دارند. البته تغییرات ژنی در سلولهای تومور می تواند متفاوت باشد و تقسیم بسیاری از تومورها بر اساس اینکه آیا سلولها دارای جهش در یکی از ژن ها هستند یا خیر ، شکل می گیرد. از آن گذشته محل قرار گیری تومور می تواند در علائم و پاسخ به درمان تاثیر بگذارد که محل تومور در کودکان معمولاً در قسمت پایینی مغز همچون مخچه و ساقه مغز بوده که بیشتر از بزرگسالان می باشد ، اما احتمال شروع شدن از قسمت بالایی مغز نیز وجود دارد.

همچنین آمارها نشان داده که بیش از نیمی از تومورها در گودی خلفی جمجمه و کمتر از نیمی دیگر در نیم کره های مخچه رشد می کنند که شایع ترین تومورها با توجه به این دسته بندی با نامهای مدولا بلاستوما ، آستیروسیتومای پیلوسیستیک اطفال ، اپندیموما ، آستروسایتوما ، گانگلیوما ، کرانیوفارینژیووما ، مننژیوما و .... می باشند.

تشخیص تومور مغزی در کودکان

یافتن بهترین درمان برای تومورهای مغزی در کودکان نیازمند مکانی یابی و شناسایی دقیق تومور می باشد که برای تشخیص از روشهایی همچون معاینات عصبی ، تصویربرداری MRI و گاهاً بیوپسی استفاده می شود که در آن معاینات عصبی شامل کنترل حواس شنوایی و بینایی ، تعادل و هماهنگی عضلات و ریفلکس های عصبی می باشد که توسط پزشک متخصص نورولوژی یا نوروسرجری انجام می گیرد. همچنین تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا همان MRI که برای مشاهده سایز و نوع تومور و محل قرار گیری آن و ... تجویز می شود ، در تشخیص نوع و سایز و دیگر فاکتورهای تومورهای مغزی در کودکان و تغییرات پس از جراحی و همچنین به ادامه درمان کمک بسزایی می کند.

تصویربرداری MRI با استفاده از تشدید مغناطیسی به پزشکان این اجازه را می دهد تا تصاویر دقیقی از مرزهای تومور و عملکردهای مهم مغز داشته باشد و گاهاً در برخی موارد سی تی اسکن یا PET SCAN نیز کمک کننده است. با تصاویر ام آر آی ماهیت تومور ، محل دقیق آن و اینکه تومور در کدام مرحله رشد بسر می برد ، به جراحان این امکان را می دهد که برای جراحی با کمترین خطر اقدام کنند. البته هیچ توموری ارزش به خطر انداختن کیفیت زندگی کودک را با جراحی نداشته  و اهمیت درمان کمکی برای تومورهای گرید بالا را برجسته تر می کند.

از طرف دیگر بیوپسی یا نمونه برداری از مغز اطفال و با ارسال نمونه به آزمایشگاه و جواب پاتولوژی ، به تشخیص نوع دقیق آن و تعیین گرید تومور کمک بسزایی می کند. لازم به توضیح است که معمولاً بیوپسی برای تومورهایی که در محل در دسترس باشد انجام می شود تا مشکلی برای کودک پیش نیاید.

معرفی یک نرم افزار : در این خصوص نرم افزاری به نام حذف فیلم رادیولوژی PPQ ابداع شده که برای مشاهده تصاویر رادیولوژی ، سی تی اسکن و ام آر آی و ... طراحی شده و به پزشک و جراح این امکان را می دهد که در هر مکانی حتی در اتاق عمل و در حین جراحی با گوشی تصاویر انتخاب شده ام آر آی بیمار را با کیفیت بالا و قابلیت هایی نظیر زوم کردن مشاهده کند که کمک موثری در روند درمان بیماران دارد. ( مطالعه بیشتر در صفحه برنامه مخصوص حذف فیلم رادیولوژی )
 

درمان تومور مغزی در کودکان :

جراحی و خارج کردن تومور به عنوان راه حلی برای درمان می باشد که بدین منظور جراحی سه بعدی استرئوتاکتیک با اشعه رادیوسرجری نقاط بسیار کوچک مغز را هدف گرفته و از دستگاه گامانایف درمانی شبیه پرتودرمانی در آن استفاده می شود. همچنین درمانهایی نظیر پرتودرمانی ، شیمی درمانی و ... به غیر از جراحی یا در کنار آن نیاز است تا سلولهای سرطانی احتمالی باقیمانده را از بین ببرد که در آن شیمی درمانی با داروهای ضد سرطان خوراکی یا تزریقی میسر است که عوارض تهوع و استفراغ و ریزش موی سر و کاهش گلبولهای سفید خون دارد.

افزون بر این پرتودرمانی یا رادیوتراپی با هدف قرار دادن سلولهای تومور ، آنها را نابود می کند که البته عوارضی چون سردرد ، خستگی ، ریزش موقت مو و گاهاً تهوع و استفراغ داشته که با دارو کنترل کننده است. همچنین فیزیوتراپی توانبخشی به عنوان درمانی برای بالا بردن عملکرد بیمار پس از درمان های دیگر گزینه مناسبی می باشد و کاردرمانی هم بعنوان تمرین کارهای روزمره کودک و گفتار درمانی در درمانهای بعد از جراحی بسیار اثربخش می باشند.

دلیل مراجعه به متخصص تومور مغزی کودکان چیست ؟

تومورهای مغزی اطفال نسبت به بزرگسالان به طرز قابل توجهی در سطوح ساختاری و بیومولکولی فرق داشته و نیاز به درمان های تخصصی ویژه کودکان دارند. ازین رو آکادمی اطفال آمریکا و موسسه ملی سرطان توصیه به مراجعه کودکان مبتلا به تومور مغزی به مراکز سرطان کودکان می دهد ، چرا که مطالعات اخیر نشان داده که مراقبت در مراکز تخصصی اطفال تا حدود 20-40 درصد باعث بقای عمر کودکان می گردد که البته تشخیص نوع و مکان و ویژگی های تومور هم در درمان بسیار مهم است.

نرم افزار پزشکی سپاس92

اینستاگرام : https://instagram.com/sepas92