تومور مغزی

تومور مغزی نوعی توده سلولی غیر طبیعی در مغز است که عموماً از رشد بیش از حد سلول های مغزی نشات می گیرد و در داخل یا خارج از مغز قرار دارند. بر این اساس تومورهای مغزی به دو دسته بدخیم یا خوش خیم تقسیم می شوند که تومورهای بدخیم سرطانی و تومورهای خوش خیم غیر سرطانی هستند و تفاوت تومورها در سرعت رشدشان بوده که برخی به سرعت رشد کرده و برخی دیگر رشد کندی دارند. همچنین تومورهای مغزی به دو دسته ی اولیه و ثانویه دسته بندی می گردند ، تومورهای اولیه منشاء شان مغز است و تومورهای ثانویه از دیگر اندام های بدن نشات می گیرند و در اثر متاستاز به مغز می رسند که به آنها تومورهای متاستاتیک هم گفته می شود.

علت تومور مغزی

علت تومور مغزی در اکثر مواقع ناشناخته است، اما عواملی نظیر سن ، جنسیت ، کار با مواد شیمیایی ، سابقه خانوادگی ، حضور در محیط های آلوده ، نژاد ، جراحات مغز ، ترکیبات نیتروز ، در به وجود آمدن این بیماری بی تاثیر نیست. بطور مثال در صورت افزایش سن خطر ابتلا به تومورهای مغزی چند برابر می شود. و یا در صورت داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری حدود 5 تا 10 درصد به ژنتیک بستگی خواهد داشت.

همچنین قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خصوصاً در محیط کار و نیز قرار گرفتن در معرض تشعشعات هسته ای ریسک ابتلا به تومور مغزی را بالا می برد. در این رابطه ، حوادث نیروگاه هسته ای در فوکوشیمای ژاپن و چرنوبیل اوکراین نمونه هایی از قرار گرفتن مردم با تشعشات هسته ای می باشد. از موارد دیگر ابتلا به تومورهای مغزی ، عدم ابتلا به آبله مرغان در کودکی است. بر اساس مقاله منتشر شده در این رابطه در cancer medicine در سال 2016، داشتن سابقه ابتلا به آبله مرغان در کودکی تا حدود 21% خطر ابتلا به تومور مغزی از نوع گلیوما را کاهش می دهد.

انواع تومورهای مغزی

*** تومورهای اولیه مغز می توانند در انواع بافت ها و سلولهای مغز و نخاع شکل گیرند. در ادامه با چند مورد از این تومورها آشنا می شویم.

گلیوما : گلیوما یک اصطلاح برای شاخه ای از تومورهای مغزی است که منشا آنها سلولهای گلیال است. البته این شاخه از تومور مغزی ، گلیوبلاستوما ، آستروسیتوما ، الیگودندروگلیوما و اپندیوما را شامل می شود که رشد سریعی داشته و حدود 30 درصد از تومورهای مغزی را شامل می شوند .

آستروسیتوما : این گروه که 20 درصد از تومورهای مغزی را شامل می شود از نوعی سلول گلیال به نام آستروسیت منشا گرفته و با سرعت بالا پخش می شوند ، به نوعی که دیگر قابل جراحی نیستند .

الیگودندروگلیوما : این نوع 2 درصد از تومورها را شامل شده و منشا آنها سلولهای الیگودندروسیت است ، اما سرعت این نوع تومور آهسته بوده و در کنار دیگر بافت ها رشد می کند و گاهاً در مایع مغزی نخاعی پخش می شود .

اپندیموما : منشا این نوع تومور سلولهای اپندیمال بوده که تمایل زیادی به گسترش در مایع مغزی نخاعی را داشته و در خارج از مغز گسترش نمی یابند و فقط 2 درصد از تومورهای مغزی را شامل می شوند که معمولاً خوش خیم می باشند.

مننژیوما :  این تومورها در پرده مننژ شکل گرفته و بیشتر در افراد بزرگسال شایع است. لازم به ذکر است خطر ابتلا به این تومور با افزایش سن بیشتر شده و در بانوان شیوع بیشتری دارد. خوشبختانه ، 80 درصد از این بیماری خوش خیم بوده و با جراحی حل می شود، اما 3 درصد از آن بدخیم است که به سرعت رشد کرده و در بافت مغزی استخوانی گسترش می یابد. در این میان این نوع تومور مغزی حدود 30 درصد از تومورهای مغزی را شامل می شود و بر اساس مطالعه ای زنان بیشتر از مردان مبتلا به مننژیوما می شوند.

از موارد دیگر تومورهای مغزی اولیه می توان به تومور هیپوفیز اشاره داشت. همچنین تومور کرانیوفارنژیوم ، که بیشتر در کودکان رخ می دهد و جزو تومورهای مغزی کودکان است ، دارای علائم بالینی تغییر بینایی و بلوغ زودرس در اطفال می باشد ، خوشبختانه عموماً هر دوی این تومورها خوش خیم می باشند. در این میان از موارد دیگر لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی (CNS) بدخیم ، تومورهای سلول زایای اولیه مغز (که می توانند بدخیم یا خوش خیم باشند) و شوانوما که در سلولهای پوشش محافظ اعصاب یعنی غلاف میلین به نام سلولهای شوان ایجاد می شوند ، می باشند.

*** از انواع تومورهای ثانویه مغزی که از یک قسمت از بدن شروع شده و به مغز گسترش یافته ، در اصطلاح متاستاز می شود ، می توان  سرطان ریه ، پستان ، کلیه ، پوست و  ... را نام برد که البته همیشه بدخیم هستند ، چرا که گسترش یافته ، اندامهای دیگر را درگیر کرده و به مغز رسیده اند. در صورتیکه تومورهای خوش خیم پخش نمی شوند. در این راستا تومورهای مغزی ثانویه ، بیشترین تعداد تومور مغزی را در بیماران شامل می شود.

علائم تومور مغزی 

نشانه های تومورهای مغزی بستگی به عواملی نظیر سایز تومور و محل قرارگیری آن دارد. نظر به اینکه بعضی از تومورها به بافت مغز حمله کرده و ایجاد آسیب مستقیم می کنند و برخی دیگر باعث فشار بر مغز می شوند. برای مثال تومور در حال رشدی که به بافت مغز فشار وارد می کند ، با سردرد همراه است. بدین جهت سردردهایی که صبح هنگام شروع شده به طوری که فرد را از خواب بیدار می کند و معمولاً با گذشت زمان بدتر شده و با مصرف مسکن درد کاهش نمی یابد. از علائم دیگر :

* حالت تهوع و استفراغ بی دلیل ، تشنج و گیجی

*دو بینی یا کاهش بینایی و تغییر در توانایی شنیداری ، بویایی و چشایی

* از دست دادن تعادل بدن و ضعف اندام یا لمس شدن قسمتی از صورت

* اختلالات گفتاری و کاهش هوشیاری به همراه خواب آلودگی

* اختلالات حافظه و سردرگمی در انجام کار های روزمره

تشخیص تومور مغزی 

در ابتدای امر تشخیص تومور مغزی با معاینات فیزیکی ، بالینی و عصبی توسط پزشک شروع می شود که شامل معاینات عصبی بسیار دقیق می باشد. از جمله معاینات روی اعصاب جمجمه ، معاینات داخل چشم با افتالموسکوپ برای بررسی واکنش مردمک چشم به نور و بررسی وجود تورم عصب بینایی ، بررسی قدرت عضلانی ، ارزیابی مهارت حرکتی و حواس ، بررسی قدرت هماهنگی و حافظه و توانایی انجام محاسبات ریاضی از این قبیل می باشد.

در قدم بعدی پزشک مربوطه برای تشخیص تومور مغزی یک سری آزمایش و تصویر برداری تجویز می کند ، نظیر آزمایش خون که در آن بررسی سطح برخی هورمونها همچون هورمون رشد یا تیروتروپین در خون برای بیماران انجام می شود. در صورتی که بیمار مبتلا به تومور مغزی باشد ، سطح این هورمونها در خون تغییر می کنند.

همچنین از موارد دیگر روشهای تشخیص تومورهای مغزی می توان به موارد زیر اشاره داشت: ام آر آی مغز (تصویربرداری با امواج مغناطیسی) ، سی تی اسکن مغز (تصویربرداری با اشعه X ، اسکن توموگرافی)، رادیولوژی جمجمه ، آنژیوگرافی ، بیوپسی یا نمونه برداری از تومور مغزی و پونکسیون کمری که با این روش مایعی از انتهای نخاع توسط سوزن گرفته می شود. البته جدیدترین نرم افزاری که برای مشاهده فیلم رادیولوژی و ام آر آی و سی تی اسکن در دسترس است ، نرم افزار فیلم رادیولوژی PPQ بوده که تصاویر بیمار را تحت وب نمایش داده و در هر زمان یا مکان تنها با گوشی هوشمند قابل دسترسی است. از این گذشته به دلیل وجود کیفیت بالای تصاویر ام آر آی بیمار ، این نرم افزار به نفع بیمار و پزشک برای تشخیص سریعتر و بهتر می باشد. البته مزایای خاص خود در جهت حذف فیلم رادیولوژی و کلیشه و چاپ برای مراکز رادیولوژی را نیز به همراه دارد. برای اطلاعات بیشتر به صفحه فیلم رادیولوژی PPQ مراجعه فرمائید.

درمان تومور مغزی 

درمان تومور مغزی به نوع تومور و محل قرار گرفتن آن ، اندازه تومور و سلامت عمومی بیمار بستگی دارد که در چه وضعیت جسمانی و عصبی حرکتی بسر می برد. یکی از متداول ترین درمان ها برای تومورهای بدخیم ، جراحی می باشد که با هدف برداشتن تومور بدون آسیب رساندن به بخش های سالم مغز انجام می گیرد. در عین حال که برداشتن برخی از تومورها بسیار ایمن بوده ، اما یک سری دیگر از تومورها می تواند در محلی قرار گیرد که به راحتی قابل برداشتن نبوده یا تنها بخشی از آن بیرون آورده شود. مسلم است که حذف حتی بخشی از تومور مغزی می تواند به بیمار کمک کند.

از جمله خطرات جراحی تومور مغزی می توان به عفونت و خونریزی اشاره داشت. با توجه به اینکه تومورهای خوش خیم خطرناک از نظر بالینی با جراحی برداشته می شوند ، تومورهای متاستاتیک مغز بر اساس روال درمانی مربوط به نوع اصلی تومور درمان می گردند. همچنین از جمله درمانهایی که با جراحی ترکیب می شود ، شیمی درمانی و رادیوتراپی ، فیزیوتراپی ، کاردرمانی و گفتار درمانی می باشند.

تومور مغزی چقدر خطرناک است ؟

میزان خطر رشد یک تومور به عوامل مختلفی همچون نوع تومور ، محل و اندازه تومور و نحوه گسترش آن بستگی دارد ، در نتیجه کسی نمی تواند شدت خطر تومور مغزی را تعیین کند. ازآنجا که مغز در محفظه ای اسکلتی به نام جمجمه قرار دارد ، از این رو تشخیص زود هنگام و سریع تومور ، تنها در صورتی که ابزار پارا کلینیکی و وسایل تشخیصی پیشرفته وجود داشته باشد ، امکانپذیر است. اما معمولا تومور مغزی در حالت های پیشرفت بیماری و هنگامی که علائم تومور برای بیمار ملموس باشد ، تشخیص داده می شود.

لازم به توضیح است که انواع مختلف تومور مغزی به درمان پاسخ می دهند ، در صورتیکه تومورهای از نوع بدخیم به بافتهای دیگر مغز گسترش یافته و روشهای درمانی از جمله جراحی مغز را غیر ممکن می سازند. همچنین درجه تومور از دیگر عوامل خطرناک بودن تومور مغزی است ، بدین جهت تومورهایی که سرعت رشد بالایی دارند ، با احتمال بیشتری به درمان پاسخ می دهند ( به نسبت تومورهای با سرعت رشد پایینتر ). از سوی دیگر موقعیت قرار گرفتن تومور هم در خطرناک بودن آن تاثیر گذار است ، چنانچه در برخی نواحی مغز نظیر عصب بینایی ، ساقه مغز ، نخاع و نواحی مجاور رگ های خونی اصلی ، امکان جراحی وجود ندارد. افزون بر این اندازه و شکل تومور هم در خطرناک بودن آن تاثیر دارد و تومورهایی که شکل و لبه منظم ندارند ، به سختی برداشته می شوند.

نرم افزار پزشکی سپاس 92

اینستاگرام : https://instagram.com/sepas92