سکته مغزی

سکته مغزی به معنای قطع شدن آنی جریان خون به مغز است که در یک بخش از مغز رخ می دهد که همراه با علائمی همچون مشکل در بینایی ، اشکال در صحبت کردن ، اختلال در تعادل و کم شدن قدرت دست و پا به صورت فلج موقت و ... می باشد که باید با اورژانس تماس بگیرید. در ادامه به توضیح درباره سکته مغزی ، علائم ، تشخیص و درمان آن می پردازیم.

سکته مغزی

سکته مغزی در واقع یک اختلال نورولوژیکی در بدن است که به صورت ناگهانی و بر اثر خطا در اختلال خون رسانی به مغز رخ می دهد. به بیان دیگر در این بیماری ، عروق منتهی به مغز تحت تاثیر قرار گرفته و زمانی اتفاق می افتد که رگهای خونی که حامل اکسیژن و مواد مغذی به مغز است ، دچار انسداد یا پارگی می گردد. در نتیجه به دلیل عدم دریافت خون و اکسیژن ، مرگ سلولهای مغزی شکل می گیرد که به آن سکته مغزی گویند که گاهی اوقات حمله مغزی هم خوانده می شود.

از طرفی سکته مغزی گاهی علائم پیش آگاهانه ای ندارد یا علائم به قدری خفیف است که فرد را متوجه خود نمی کند ، اما یک وضعیت پزشکی حاد و جدی است که نیاز به مراقبت های ویژه و اورژانسی دارد. لذا رساندن به موقع بیمار به بیمارستان می تواند در روند درمان بسیار کمک کننده باشد ، چرا که هر دقیقه از سکته مغزی که بدون درمان از دست برود ، به معنای از دست دادن بخشی از مغز می باشد. لازم به ذکر است ، بر طبق آمار سکته مغزی در خانم ها شایع تر از مردان بوده و پنجمین عامل مرگ و میر و دلیل اصلی ناتوانی در ایالات متحده می باشد.

از آنجا که سلولهای مغزی نیاز به اکسیژن رسانی از طریق خون بطور مداوم دارند ، لذا در مدت کوتاه بعد از قطع شدن خون رسانی به مغز ، سلولهای مغزی در ناحیه مورد نظر آسیب دیده و می میرند. البته در صورتی که پس از سه ساعت از سکته مغزی بیمار را به اورژانس برسانید ، امکان بهبودی زیادی است.

در هنگام سکته مغزی ، در مغز چه اتفاقی می افتد ؟

مغز به عنوان یک عضو پیچیده و فرمانده در بدن ، عملکردهای مختلف بدن را کنترل می کند. در این راستا ، وظیفه مغز کنترل حرکات ، ذخیره خاطرات ، منبع افکار و احساسات و زبان انسان می باشد. همچنین باعث کنترل نفس کشیدن و هضم غذا می گردد. برای اینکه مغز به درستی کار کند ، نیاز به اکسیژن و خونی کافی دارد که از شریانهای خون به مغز می رسد. بنابراین در صورتی که خون کافی به مغز نرسد ، سلولهای مغز در عرض چند دقیقه شروع به مردن می کند ، چرا که اکسیژن کافی به آنها نمی رسد و سکته مغزی رخ می دهد که عوارض بدی ( نظیر لمس شدن بدن ) به همراه دارد.

لازم به توضیح است که خون رسانی به مغز توسط 4 رگ یا شریان اصلی با نام های شریان کاروتید راست و چپ و شریان های ورتبروبازیلر راست و چپ انجام می گیرد که این 4 شریان خود به رگهای کوچکتری در مغز تقسیم شده تا خونرسانی به تمام مغز صورت گیرد. ازین رو در زمان سکته مغزی بخشی از مغز که آسیب می بیند که شدت آن به شریان خونی تاثیرگذار در این مشکل بستگی دارد. بعنوان نمونه در صورتی که خونرسانی به شریان اصلی مغز مشکل پیدا کند ، بدین معناست که یک بخش بزرگی از مغز تحت تاثیر این مشکل قرار خواهد گرفت که می تواند با علائم شدید و حتی مرگ همراه باشد. اما در صورت آسیب به یک شریان کوچک تنها ناحیه کوچکی از مغز آسیب دیده و علائم بسیاری کمتری را در بر می گیرد.

انواع سکته مغزی 

** سکته مغزی ایسکمیک : 

به علت بسته شدن و انسداد رگ خونی در مغز ایجاد شده که باعث لخته شدن خون در مغز و انسداد می گردد و عامل 85% از کل سکته های مغزی می باشد. همچنین TIA حمله ایسکمیک گذرا یا سکته مغزی کوچک یا Minstroke  در اثر لخته موقتی خون در مغز در کمتر از 5 دقیقه ایجاد می شود که منجر به مسدود شدن جریان خون در مغز می گردد. اگرچه علائمی که در این نوع سکته ایجاد می شود همانند سکته کامل است ، اما پس از چند دقیقه یا چند ساعت رفع می گردد ، چرا که لخته شروع حرکت کرده و انسداد جریان خون برطرف می گردد. از طرف دیگر رسوبات چربی به نام پلاک نیز می تواند در رگهای خونی مغز تجمع کرده و باعث انسداد آنها شود. آمارها نشان داده که بیشتر از یک سوم افرادی که دچار TIA یا حمله ایسکمیک گذار می شوند و درمان نمی شوند ، بعد از یک سال دچار سکته مغزی کامل می گردند.

** سکته هموراژیک :

سکته هموراژیک بر اثر پارگی رگها در مغز رخ می دهد ، از دلایل عمده آن فشار خون بالا است. به بیان دیگر زمانی که یک سرخرگ یا شریان خون در مغز نشت کرده یا پاره شود ، این خون فشار زیادی به سلولهای مغز وارد کرده و به آنها آسیب می زند. همچنین از دیگر علل سکته مغزی هموراژیک ، استفاده طولانی مدت از داروهای ضد انعقاد خون، تروما و آسیب مانند تصادفات، بیماری هایی که باعث تجمع و رسوب پروتئین در دیواره رگهای خونی می شوند ، می توان نام برد.

سکته هموراژیک خود به دو دسته داخل جمجمه ای و خون ریزی ساب آراکنوئید تقسیم می شود که خونریزی داخل جمجمه ای شایع ترین این نوع سکته می باشد. بدین لحاظ این نوع سکته در هنگام پاره شدن شریان خون و تجمع خون در بافت اطراف رخ می دهد. در صورتیکه خونریزی ساب آراکنوئید در اثر خونریزی در فضای بین مغز و لایه نازک محافظتی ساب آراکنوئید ایجاد شده و کمتر اتفاق می افتد.

علائم سکته مغزی

* سردرد شدید

* مشکل تکلم و درک صحبت دیگران

* احساس لمس بودن و فلجی در بازوها، پاها و صورت

* مشکلات بینایی

* از دست دادن تعادل بدن هنگام حرکت

تشخیص سکته مغزی

برای تشخیص سکته مغزی در ابتدا تست F.A.S.T از بیمار گرفته می شود که شامل Face صورت ، دستها Arms ، صحبت Speech و زمان Time می باشد. بدین ترتیب از بیمار خواسته می شود ، لبخند بزند ، دستها را بالا بگیرد و صحبت کند تا مشخص شود که آیا می تواند این کارها را انجام دهد یا خیر. البته زمان نیز به عنوان اورژانسی بودن بیمار بسیار مهم بوده ، بدین منظور سریعاً با اورژانس تماس بگیرید. در بخش اورژانس بیمارستان ، ارزیابی قدرت ، رفلکس ، بینایی ، گفتار و حواس توسط پزشک با ابزار مختلف انجام می گیرد. همچنین فشار خون و صدای عبور خون نیز سنجیده می شود که ممکنست غیرطبیعی باشد. بعد از انجام این تست ها ، موارد دیگری که در ادامه آمده تجویز می گردد:

1- آزمایش خون : برای مشخص شدن زمان لخته شدن خون ، سنجش قند خون و عفونت ها که قابلیت تخمین عواقب و پیشرفت سکته را به پزشک می دهد.

2- آنژیوگرافی : یک تست اشعه ایکس بوده که با تزریق رنگ مخصوص به رگ مورد نظر ، از فرد تصویربرداری می شود و محل انسداد یا خونریزی مشخص می شود. بدین منظور تصاویری که از آنژیوگرافی گرفته می شود روی فیلم رادیولوژی چاپ شده و یا بصورت فیلم دیجیتال در کامپیوتر ذخیره می شود.

3- سونوگرافی داپلر کاروتید : نوعی سونوگرافی رنگی بوده که روی عروق گردن به وسیله امواج فراصوت انجام می شود و در صورت مشکلات خون رسانی به مغز ، انسداد یا پارگی روی مونیتور سونوگرافی نشان داده می شوند.

4- سی تی اسکن : با مشاهده علائم سکته و برای مشاهده میزان و محل آسیبهای احتمالی و مشکلاتی ایجاد شده در مغز با استفاده از اشعه ایکس انجام می شود.

5- ام آر آی : تصویربرداری MRI با استفاده از میدان مغناطیسی بوده که تصاویر بهتری نسبت به CT scan ارائه می دهد و مشکلات مغز و نتایج سکته را با جزئیات بیشتری نشان می دهد.

تصاویر سی تی اسکن و ام آر آی به صورت فیلم های رادیولوژی چاپ می شوند. اما امروزه با پیشرفت علم ، نرم افزاری کاربردی به نام نرم افزار فیلم رادیولوژی PPQ برای مراکز تصویربرداری پزشکی طراحی شده که باعث حذف کامل فیلم رادیولوژی و کلیشه های کاغذی می باشد. بدین منظور تصاویر به صورت دیجیتال و تحت وب ، حتی در گوشی موبایل هوشمند ، با کیفیت بالا ، در هر زمان و مکانی قابل رویت و تشخیص است.  با توجه به اینکه زمان در سکته مغزی بسیار مهم است ، یکی از مزایای نرم افزار فیلم رادیولوژی PPQ صرفه جویی در زمان بوده که به راحتی ، تصاویر بیمار به پزشک رسیده و تشخیص و درمان به موقع آغاز می گردد.

درمان سکته مغزی

درمان در سکته مغزی به دو دسته تقسیم می شود: درمان سکته مغزی ایسکمیک برای ایجاد جریان خون به منظور رفع انسداد و درمان سکته هموراژیک برای کنترل خونریزی مغزی در اثر پارگی عروق

** درمان سکته مغزی ایسکمیک : داروهای ضد انعقاد خون نظیر آسپرین در 24-48 ساعت اولیه آغاز می شود. همچنین داروهای از بین برنده لخته خون همچون استرپتوکیناز ، پلاسمینوژن و اروکیناز در زمان اولیه ( 3-4 ساعت اول ) سکته ایسکمیک به عنوان درمان طلایی یاد می شود که به سرعت لخته خون را حل کرده و مسیر انسداد را باز می کند. همچنین از روش های دیگر ترومبکتومی در 6-24 ساعت اولیه ( وارد کردن کاتتر وارد وریدهای بزرگ مغز و بیرون آوردن لخته خون ) ، استنت گذاری ( باز کردن رگ با لوله فلزی یا پلاستیکی ) و جراحی ( در صورت جوابگو نبودن روشهای فوق ) می توان اشاره داشت.

** درمان سکته هموراژیک : در ابتدا برخلاف سکته ایسکمیک از داروهایی استفاده می شود که منجر به لخته شدن خون شده و خونریزی مغزی قطع گردد. البته داروهای کاهنده فشار خون نیز به بیمار داده می شود تا خونریزی کم شده ، احتمال تشنج و انقباص عروق کاهش یابد. همچنین از روشهای دیگر کویلینگ ( ارسال لوله به عروق برای بستن جریان خونریزی ) ، کلمپ ( بستن گیره کوچک بری قطع جریان خونریزی و جلوگیری از خونریزی دوباره در حین آنژیوگرافی ) و جراحی ( در صورت پارگی آنوریسم یا کرانیوتومی در صورت سکته شدید ) می باشد.

درمانهای بعدی سکته مغزی : به منظور بازگرداندن توانایی های از دست داده بیمار در اثر سکته مغزی ، توانبخشی شامل فیزیوتراپی ( رفع مشکلات عضلات و فلجی اندام )، کاردرمانی ( رفع مشکلات تفکر و استدلال و یا افسردگی ) و  گفتاردرمانی ( رفع مشکلات صحبت کردن و فلج صورت و بلعیدن ) استفاده می شود که درمانهای بلندمدت گفته می شود.

پیشگیری از ابتلا به سکته مغزی

وجود لایف استایل سالم و سالم خوری می تواند در جلوگیری از ابتلای به بسیاری از بیماری ها کمک کننده باشد از جمله سکته مغزی. بدیهی است که رفتارهایی نظیر سیگار کسیدن ، ورزش نکردن و استفاده از الکل می تواند باعث افزایش خطر سکته مغزی گردد. البته شرایطی همچون فشار خون و کلسترول بالا ، دیابت و افزایش وزن ، خطر سکته مغزی را تشدید می کند. بنابراین برای جلوگیری از ابتلا به سکته مغزی ، کنترل و درمان فشار خون ، کاهش کلسترول و چربی در رژیم غذایی ، عدم استفاده از سیگار و دخانیات و الکل ، وزن مناسب ، مصرف میوه و سبزیجات در رژیم غذایی ، ورزش و عدم استفاده از داروهای اعتیاد آور پیشنهاد می شود.

نرم افزار پزشکی سپاس92

اینستاگرام : https://instagram.com/sepas92