هیدروسفالی

در کنار مغز و فضای داخلی آن به نام بطن ، مایع مغزی نخاعی در جریان است که در بطنها تولید می گردد و به مغز و نخاع رسیده و بعد از شستشوی بافت عصبی در بالای جمجمه ، جذب خون می شود. در صورتی که این مایع با حجم غیرطبیعی و بیش از اندازه در جمجمه ( عموماً در بطنها ) انباشته گردد،  به آن هیدروسفالی گفته می شود. در واقع هیدروسفالی از به هم پیوستن دو کلمه ی هیدرو ( آب ) + سفال ( جمجمه ) تشکیل شده و باعث تجمع آب داخل جمجمه می گردد و در نهایت مغز را متورم می کند.

هیدروسفالی چیست ؟

هیدروسفالی یک اختلال عصبی است که در اثر انباشت غیر طبیعی مایع مغزی نخاعی در بطنها ایجاد می شود که این مایع اضافی باعث کشاد شدن بطن ها و ایجاد فشار مضر بر بافت مغز می گردد و ممکنست در زمان تولد یا مدت کوتاهی پس از آن وجود داشته باشد. همچنین هیدروسفالی می تواند در طول زمان در اثر آسیب به سر ایجاد شود. مایع مغزی نخاعی CSF مایعی شفاف و بی رنگ بوده که از مغز و ستون فقرات محافظت می کند و از طریق بطن ها جریان می یابد و مغز و نخاع را قبل از جذب مجدد در جریان خون شستشو می دهد.

بدن بطور معمول روزانه مایع مغزی نخاعی یا CSF کافی تولید کرده و همان مقدار را جذب می کند اما تجمع بیش از اندازه آن می تواند مغز را از عملکرد صحیح بازداشته و باعث آسیب مغزی یا حتی مرگ شود.

علت هیدروسفالی چیست ؟

یکی از علل هیدروسفالی ، افزایش ساخت مایع مغزی و تورم و آسیب به مغز بوده که می تواند در اثر تومورهای مغزی خوش خیم رخ دهد و البته در شیرخواران بیشتر اتفاق می افتد. دومین دلیل اختلال در جذب مایع توسط خون بوده ، به بیان دیگر در اثر نارسایی قلبی یا لخته در عروق ، مشکلات ژنتیکی و یا عفونت و خونریزی مغزی ، جریان خون ورید مغزی کاهش یافته و مایع مغزی جذب نمی شود. از آن گذشته ، شایع ترین علت هیدروسفالی ، انسداد مسیر تولید مایع مغزی و جذب آن می باشد که می تواند در اثر یک تومور مغزی یا خونریزی مغزی رخ دهد.

جالب است بدانید در موارد اندکی این بیماری قبل از تولد نوزاد به وجود می آید. اما در افراد بزرگسال این بیماری می تواند علائم غیر قابل برگشتی در صورت عدم درمان برای فرد به وجود آورد، همانند بی اختیاری در ادرار و مدفوع ، کندی در راه رفتن ، اختلال شناختی ، و نهایتاً مرگ فرد را به دنبال دارد .

علائم هیدروسفالی چیست ؟

علائم هیدروسفالی می تواند از فردی به فرد دیگر تفاوت داشته باشد و بیشتر به سن افراد بستگی دارد که در نوزادان شامل بزرگ شدن سریع سایز سر ، سر غیر عادی بزرگ ، برآمدگی بر روی نقطه نرم یا فونتال بالای سر ، خواب آلودگی ، تحریک پذیری ، تشنج ، استفراغ و مشکلات مکیدن یا تغذیه می باشد. همچنین از علائم این بیماری می توان به بالا رفتن فشار داخل جمجمه اشاره کرد که علت آن تجمع مایع مغزی درون جمجمه است و در کودکان علائمی همانند سردرد ، تهوع ، تاری دید مخصوصا در صبح ها ایجاد می کند. همچنین نکته قابل توجه در کودکان این است که چشم ها  به سمت پایین منحرف شده ( غروب خورشید ) و قسمتی از عنبیه در زیر پلک پایین پنهان می گردد.

در کودکان بزرگتر و بزرگسالان هم این علائم ها علاوه بر کندی حرکت ، تاری دید یا دوبینی ، مشکلات تعادل ، کند شدن یا از افت پیشرفت مانند راه رفتن یا صحبت کردن ، کاهش عملکرد مدرسه و یا شغل ، هماهنگی ضعیف ، بی اختیاری ادراری ، از دست دادن کنترل مثانه یا تکر ادرار ، مشکل در بیدار ماندن یا بیدار شدن و اختلال شناختی و از دست دادن حافظه حافظه وجود دارد. به طور کلی علائم شایع این بیماری شامل سردرد ، تهوع ، استفراغ ، تاری دید ، دو بینی ، افزایش غیر طبیعی دور سر می شود که در صورت نادیده گرفتن این علائم بیماری پیشرفت کرده و باعث کاهش سطح هوشیاری ، کما و در نهایت منجر به فوت بیمار می شود.

عوارض بیماری هیدروسفالی چیست ؟

اگر بیماری هیدروسفالی به موقع پیگیری و درمان نشود، می تواند مرگبار باشد و احتمال مرگ فرد حتی در زمان هوشیاری کامل هم ممکن است با ایست قلبی اتفاق بیفتد. اگرچه کودکان شیرخواری که دچار این بیماری هستند شاید فوت نکنند ، اما با افزایش غیر طبیعی دور سر مواجه شده که این موارد در طی سالیان دراز بسیار اتفاق افتاده است .

تشخیص هیدروسفالی 

برای تشخیص این بیماری پزشک مربوطه با معاینه فیزیکی و چک کردن یک سری علائم مانند بزرگ شدن سایز سر و انحراف چشم ها به سمت پایین ، تصویربرداری پزشکی را برای تشخیص بیماری بطور دقیق تر تجویز می کند. در درجه اول ، سونوگرافی جهت بررسی دقیق تر مغز  که با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا تصویربرداری انجام می شود و این تصویربرداری فقط مختص کودکانی است که بخش بالای جمجعه در آنها باز است. در ادامه تصویر برداری بعدی ام آر آی است که برای جستجوی نشانه هایی از مایع مغزی نخاعی اضافی در مغز تجویز می شود.

همچنین تصویر برداری سی تی اسکن در مرحله بعد بوده که برای تشخیص هیدروسفالی در کودکان و بزرگسالان استفاده شده که از چندین پرتونگاری مختلف برای شکل دادن تصویر مقطعی از مغز استفاده می شود .

به منظور مشاهده تصاویر سی تی اسکن و رادیولوژی از فیلم رادیولوژی یا کلیشه کاغذی استفاده می گردد. در این راستا یکی از جدیدترین و کاربردی ترین نرم افزارهایی که ابداع شده ، نرم افزار فیلم رادیولوژی PPQ و کلیشه کاغذی است که یک نرم افزار کاربردی و مفید برای مراکز رادیولوژی می باشد. اگرچه هدف اصلی این نرم افزار کاهش هزینه های مربوط به تهیه فیلم و کلیشه رادیولوژی و جلوگیری از آسیب رسیدن به طبیعت می باشد، اما این نرم افزار با کمک بارکد دوبعدیQR   ، تصاویر بیمار را نمایش داده و تمامی تصاویر با کیفیت بالا و حجم کم قابل مشاهده و در صورت لزوم آماده چاپ می باشد، در نتیجه کیفیت بالای تصاویر به تشخیص بهتر و درمان به موقع فرد می انجامد.

همچنین از مزایای دیگر نرم افزار فیلم رادیولوژی PPQ ، این است که در شرایط ضروری ، در صورتی که نیاز به مشاوره چند پزشک برای تصمیم گیری نهایی باشد، شما قادر به ارسال QR Code  در فضای مجازی هستید تا بهترین درمان را برای بیمار در نظر بگیرید .

درمان هیدروسفالی

در ابتدا درمان دارویی به منظور کنترل کردن علائم هیدروسفالی و به تعویق انداختن جراحی خصوصاً در نوزادان بیشتر می باشد که احتمال از سر گیری جذب مایع مغزی در نوزادان بیشتر است. همچنین سوراخ کردن کمر یاLP  ، در خونریزی های بین بطنی و نخاع استفاده شده که پس از آن مایع خود بخود رفع می شود.

البته جراحی مناسب ترین روش در درمان هیدروسفالی می باشد که رایج ترین آن قرار دادن شانت shunt یا سیستم تخلیه مایع مغزی نخاعی است که به صورت یک لوله بلند و در عین حال انعطاف پذیر بوده و دریچه ای برای تخلیه مایع مغزی با سرعت و جهت مناسب دارد. از این رو یک سر لوله در بطن مغز قرار گرفته و در ادامه لوله زیر پوست تا به ناحیه ای مانند شکم یا حفره قلب که مناسب برای جذب مایع مغزی است ، می رود. شایان ذکر است شنت گذاری در تمامی افرادی که هیدروسفالی دارند ، به نظارت و چکاپ منظم تا آخر عمر نیاز دارد.

نرم افزار پزشکی سپاس92

اینستاگرام : https://instagram.com/sepas92